Ένα άρθρο με αφορμή την πραγματοποίηση της εκδήλωσης ‘Από τους Κήπους των
Ανακτόρων στα Άνθη της Ανατολής’ στις 26 και 27 Μαΐου 2022 στο Μουσείο Ασιατικής
Τέχνης στην Κέρκυρα.

Η φιλοσοφική διανόηση υπήρξε ανθηρή στην αρχαία Κίνα όσο και στην αρχαία Ελλάδα. Ένας
από τους πιο σπουδαίους φιλόσοφους στην αρχαία Κίνα ήταν ο Kongzi (551–479 π.Χ.) o
οποίος έζησε κατά προσέγγιση την ίδια περίοδο με τον Σωκράτη (469–399 π.Χ.). Είναι το μόνο
άτομο του οποίου η επιρροή ασκήθηκε αναμφισβήτητα σε ολόκληρη την κινεζική και ασιατική
φιλοσοφική σκέψη και μας είναι καλύτερα γνωστός με τον λατινοποιημένο όρο, Κομφούκιος.
Ως ο μεγαλύτερος σοφός και δάσκαλος της Κίνας, οι εκπαιδευτικές του απόψεις αποτέλεσαν
τη βάση του μεταγενέστερου κινήματος των Κομφουκιανισμού, ενώ ο ίδιος ο Κομφούκιος
έχαιρε θρησκευτικής λατρείας από τους αυτοκράτορες των δυναστειών Yuan, Ming και Qing.
Ο Κομφούκιος στα Ανάλεκτα χαρακτηρίζει τον ενάρετο άνθρωπο ως Jun zi που κατά λέξη
μεταφράζεται ως γόνο αριστοκρατικής οικογενείας. Σύμφωνα με τον Κομφουκιανισμό το
ιδανικό πρότυπο ανθρώπου χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένες ηθικές αρετές που τον διέπουν,
τόσο στον εσωτερικό του κόσμο όσο και στην παρουσία του στην κοινωνία. Θα μπορούσαμε
να πούμε ότι πρόκειται για την κινεζική εκδοχή του καλός καγαθός των αρχαίων Ελλήνων που
διέπει την κινέζικη κουλτούρα, η οποία μέσα στο πέρασμα του χρόνου συμβόλισε τις αρετές
του ανθρώπου με φυτά και άνθη του φυσικού περιβάλλοντος.

Η παρουσία του φυτικού διακόσμου διαχρονικά στην Κινεζική τέχνη όπως στην ζωγραφική
και στην κεραμική και ιδιαιτέρως στην πολυπόθητη πορσελάνη είναι εμφανής. Οι
συγκεκριμένες τέχνες κοσμούν το παρασκήνιο της καθημερινής ζωής στην Κίνα αλλά και τις
Ανατολικής Ασίας. Το πολιτισμικό πλαίσιο που διέπει τις απεικονίσεις των ανθών στην τέχνη
πρέπει να γίνει αντιληπτό μέσω της κατανόησης της παραδοσιακής κινεζικής κουλτούρας που
έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα.

Τα τέσσερα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα φυτικού διακόσμου είναι αυτά των ανθών της
δαμασκηνιάς, της ορχιδέας, του μπαμπού και των χρυσανθέμων. Όταν απεικονίζονται μαζί
συμβολίζουν τις τέσσερεις εποχές που επηρεάζουν τον φυτικό και ζωικό κύκλο, ως μια
θεσμοθετημένη αρχή που διέπει ακράδαντα τη φιλοσοφική αλλά και την θρησκευτική σκέψη
της Κίνας. Όταν τα κοιτάξουμε καθένα ξεχωριστά όμως, θα θαυμάσουμε τον ‘τρόπο’ ζωής
τους.

Τα άνθη της δαμασκηνιάς ανθίζουν στην καρδιά του χειμώνα, όταν ο πάγος κυβερνά. Παρά
τις αντίξοες συνθήκες τα λουλούδια της ανθίζουν δείχνοντας τα όμορφα τους χρώματα. Σαν
να λέει στον άνθρωπο «Κοίτα! Και εσύ στις πιο δύσκολες στιγμές μπορείς να λάμψεις και η
ψυχή σου να ανθίσει».

Η ορχιδέα που συμβολίζει την άνοιξη μας μαθαίνει την κομψότητα. Μας μαθαίνει ότι τη ζωή
πρέπει να την ζούμε όμορφα και κομψά. Συνήθως, οι κινέζοι τοποθετούν τις ορχιδέες στο
ανθοδοχείο ως σύμβολο της ενότητας, καθώς πόσο όμορφη μπορεί να γίνει η ζωή όταν την
μοιράζεσαι με άλλους ανθρώπους;

Το μπαμπού που παραστεί το καλοκαίρι και ταλαντεύεται στον άνεμο προσφέρει απλόχερα
μια συμβουλή. «Όταν φυσάει ο άνεμος, μάθε να λυγίζεις και όχι να σπας». Παράλληλα, το
συγκεκριμένο σύμβολο του καλοκαιριού χαρακτηρίζεται από ταπεινοφροσύνη, καθώς ο
κούφιος κορμός του δεν έχει χώρο για το εγώ του.

Τέλος, όταν έρθει το φθινόπωρο, αφήνοντας πίσω τις ανέμελες και χαρούμενες στιγμές του
καλοκαιριού, τα χρυσάνθεμα ανθίζουν και λάμπουν με το αστραφτερό τους χρώμα. Μα τι
γλυκό φως μπορεί να φέρει όταν αφήνουμε να λάμψει το χρυσό άνθος μέσα μας αντίκρυ από
τον πάγο του χειμώνα;

Τα τέσσερα παραπάνω παραδείγματα είναι γνωστά ως οι τέσσερεις Jun Zi (Κύριοι) ή αλλιώς
θα μπορούσαμε να τα χαρακτηρίσουμε ως τα τέσσερα παραδείγματα των ενάρετων
ανθρώπων. Πράγματι, η παρουσία του φυτικού διακόσμου στην κινεζική τέχνη μπορεί να
κρύβει λόγια σοφίας και η συγκεκριμένη σοφία προέρχεται από την απλή παρατήρηση της
φύσης.

Πώς να καταλάβουμε την τέχνη χωρίς φιλοσοφία και πως να φιλοσοφήσουμε χωρίς την
φύση ;