Μουσείο Ασιατικής Τέχνης Κέρκυρας

ΧΑΡΑΚΤΙΚΗ

ΣΥΛΛΟΓΗ ΙΑΠΩΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟΥ ΡΕΟΝΤΟΣ ΚΟΣΜΟΥ

Η ονομασία ουκίγιο-ε (ukiyo-e) ή «εικόνες του ρέοντος κόσμου» ήταν αρχικά συνυφασμένη με τη βουδιστική θεώρηση που βασίζεται στο εφήμερο της ανθρώπινης ύπαρξης. Στη συνέχεια, όμως, κατέληξε να υποδηλώνει μία ηδονοθηρική στάση απέναντι στο σήμερα, τις τελευταίες τάσεις της μόδας, την αναζήτηση της κομψότητας, καθώς και τη ζωή των αστών του Έντο (σύγχρονο Τόκιο) από τον 17ο ως και το 19ο αιώνα. Οι ξυλογραφίες που απεικονίζουν αυτόν τον ρέοντα, φθαρτό, φευγαλέο και εφήμερο κόσμο φέρουν την ονομασία ουκίγιο-ε.
Η ουκίγιο-ε κατέχει κύρια θέση στην κουλτούρα της πρωτεύουσας του Έντο ιδιαίτερα από τα μέσα του 17ου αιώνα και μετά. Την περίοδο αυτή εικονογραφημένες ιστορίες γραμμένες από τους αστούς του Έντο άρχισαν να κυκλοφορούν δεμένες σε ehon, δηλαδή τόμους εν είδει βιβλίων. Στην εικονογράφηση αυτών των βιβλίων χρησιμοποιούνταν συχνά τυπώματα της ουκίγιο-ε. Σταδιακά, όμως, εξελίχθηκαν σε ανεξάρτητα έργα που κοσμούσαν κυλίνδρους ανάρτησης (kakemono), ή σε μονά τυπώματα που χρησίμευαν ως ευχετήριες κάρτες (surimono) ή ως αφίσες για τη διαφήμιση θεατρικών παραστάσεων και ηθοποιών του λαϊκού θεάτρου kabuki. Όλα τα τυπώματα είχαν κυρίως εμπορικό χαρακτήρα και διαθέτονταν ευρέως στο κοινό. Τα κύρια θέματα περιλάμβαναν κινέζικους μύθους, κατορθώματα των πρώτων Σαμουράι, σκηνές της καθημερινής ζωής στην πόλη, προσωπογραφίες γκεϊσών και ζευγαριών. Επίσης δημοφιλείς ήταν οι ταξιδιωτικοί οδηγοί με τοπία της χώρας, καθώς και έργα τολμηρού ερωτικού περιεχομένου (shunga), που κυκλοφορούσαν συνήθως παράνομα.

ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Εισηγητής της τέχνης θεωρείται ο Hishikawa Moronobu (-1694) που στη δεκαετία του 1670 δημιούργησε τα sumizuri-e (μονόχρωμα) τυπώματα. Αρχικά χρησιμοποιούταν μόνο ινδικό μελάνι, ενώ κάποια τυπώματα επι- ζωγραφίζονταν με πινέλο. Τα benizuri-e (δίχρωμα) θεωρούνται καινοτομία του Masanobu (1686-1764), ενώ στα μέσα του 18ου αιώνα ο Suzuki Harunobu (1724?-1770) ανέπτυξε την τεχνική πολύχρωμων τυπωμάτων, τα nishiki-e. Ο Utamaro, ο Hokusai, ο Hiroshige, και ο Sharaku είναι οι πιο φημισμένοι δημιουργοί της «χρυσής» εποχής της ukiyo-e. Κατά την περίοδο αυτή εισάγονται στα ιαπωνικά χαρακτικά στοιχεία της ευρωπαϊκής τέχνης, κυρίως ένα είδος προοπτι- κής απεικόνισης. Ο Utamaro (1753-1806) εισήγαγε τα κοντινά πορτρέτα γκεισών (close-ups) και ζευγαριών, απέδιδε τα σώματα επιμηκυμένα και τις μορφές ωραιοποιημένες. Ο Hokusai (1760-1849), και ο Hiroshige (1797-1858) ασχολήθηκαν κυρίως με τοπία της Ιαπωνίας. Ο Sharaku (ενεργός 1794-1795) αποτελεί μία μυθική προσωπικότητα για τους Ιάπωνες καθώς ελάχιστα στοιχεία για την ζωή του είναι τεκμηριωμένα, ενώ αντιγράφηκε τόσο πολύ με αποτέλεσμα τα αυθεντικά έργα που υπάρχουν σήμερα να είναι ελάχιστα.
Μετά τα μέσα του 18ου αιώνα και μέχρι πρόσφατα ο 19ος αιώνας αναφερόταν ως η παρακμή του ukiyo-e. Σήμερα και οι δημιουργοί αυτής της περιόδου θεωρούνται αξιόλογοι καλλιτέχνες : Ανάμεσα στους σημαντικότερους χαράκτες της περιόδου συγκαταλέγεται ο Toyokuni (1769-1825) που ίδρυσε τη σχολή Utagawa, αλλά και ο Kunisada (1786-1865) που, ακόμη και στην εποχή του, ήταν διάσημος. Για την δημιουργία των χαρακτικών ουκίγιο-ε ακολουθούταν η εξής διαδικασία: o καλλιτέχνης ζωγράφιζε το πρωτότυπο σχέ- διο με μελάνι σε χαρτί. Ένας βοηθός, ο hikko, τοποθετούσε χαρτί πάνω από το πρωτότυπο και έφτιαχνε ένα ακριβές αντίγραφό του, το hanshita. Στη συνέχεια τεχνίτες κολλούσαν την κύρια όψη του hanshita σε μία ξύλινη πλάκα (μήτρα) και σκάλιζαν (αφαιρούσαν) τα σημεία του χαρτιού που ήταν κενά, χωρίς σχέδιο. Η διαδικασία αυτή κατέστρεφε το hanshita, ενώ το σχέδιο, εμφανιζόταν ανάποδα και ανάγλυφο πάνω στη μήτρα. Η ξύλινη πλάκα καλυπτόταν με μελάνι. Από αυτήν τυπώνονταν έργα που ομοίαζαν πολύ στο πρωτότυπο σχέδιο. Ένα πρώτο τύπωμα, το kyogo-zuri παρουσιαζόταν στον καλλιτέχνη για τον τελικό έλεγχο. Τα υπόλοιπα τυπώματα επικολλούνταν με την κύρια όψη τους πάνω σε τόσες μήτρες όσα και τα χρώματα που θα περιλάμβανε το τελικό έργο. Από κάθε μήτρα παρέμεναν ανάγλυφες οι περιοχές του σχεδίου που αντιστοιχούσαν σε ένα κάθε φορά χρώμα. Όταν όλες οι ξύλινες πλάκες του τελικού έργου ήταν έτοιμες, καλύπτονταν με τα αντίστοιχα χρωματιστά μελάνια και με τη σειρά γινόταν η εκτύπωσή τους πάνω στο ίδιο χαρτί. Το τελικό τύπωμα έφερε εκτυπώσεις από όλες τις μήτρες, ενώ συχνά για να επιτευχθεί η σωστή απόχρωση ενός χρώματος η διαδικασία της τύπωσης επαναλαμβανόταν πάνω από μία φορά.

ΙΑΠΩΝΙΣΜΟΣ

Ο όρος Ιαπωνισμός ή Japonisme, όπως εμφανίστηκε στα γαλλικά και έκτοτε χρησιμοποιείται διεθνώς, αναφέρεται στην επίδραση της τέχνης της Ιαπωνίας στη Δύση. Ο Ιαπωνισμός ξεκινά ως συλλεκτική «μανία» για την ιαπωνική τέχνη στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, όταν το 1854 τα ιαπωνικά λιμάνια είναι πλέον ανοιχτά στο εμπόριο με τη Δύση. Τα χαρακτικά ukiyo-e εμφανίστηκαν αρχικά στο Παρίσι. Οι καλλιτέχνες που επηρεάστηκαν από το ukiyo- e και ιδιαίτερα από το έργο του Hokusai και του Hiroshige ήταν κυρίως οι Manet, Pierre Bonnard, Henri de Toulouse-Lautrec, Mary Cassatt, Degas, Renoir, James McNeill Whistler, Monet, van Gogh, Camille Pissarro, Paul Gaugin, Aubrey Beardsley και ο Klimt. Υιοθέτησαν κυρίως την έλλειψη προοπτικής και σκίασης, τις επίπεδες επιφάνειες με έντονο χρώμα, και την ελευθερία στη σύνθεση με την έκκεντρη τοποθέτηση του κυρίως θέματος. Στα πλαίσια του Ιαπωνισμού μπορούν να ενταχθούν επίσης και μουσικά έργα, όπως οι όπερες του Giacomo Puccini, Madame Butterfly και Turandot, καθώς και έργα του Claude Debussy, όπως το La Mer.

Japanese Art Collection | Museum of Asian Art Corfu
Eishōsai Chōki (χρονολογίες άγνωστες), H εταίρα Tamahagi της οικίας Ibaraki-ya στη Shimmachi της Οσάκα
Japanese Art Collection | Museum of Asian Art Corfu
Katsushika Hokusai (1760-1849), «Χιονισμένο πρωινό στην Koishikawa» από τη σειρά «36 Απόψεις του Όρους Φούτζι»
Logo | Museum of Asian Art Corfu

Δευτέρα έως Κυριακή: 08:00-20:00